Hamilelikte İlaç Kullanımı

Gebe kadınların en çok merak ettiği konulardan biri hamilelik sırasında ilaç kullanımıdır. Genellikle mevcut ilaç kullanımının gebe kalma çabalarını, ya da hamilelik sırasında bebeği nasıl etkileyeceği merak edilir. Gebelik durumunda ilaç kullanımı hakkında sizi en iyi şekilde bilgilendirecek olan kişi doktorunuz olacaktır. Hali hazırda kullandığınız ilaçların potansiyel riskleri hakkında sizi aydınlatacaktır. Bu yüzden gebe kalmadan önce veya gebelik sırasında kullandığınız veya kullanmayı planladığınız ilacın riskleri ve faydaları üzerine doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olmalısınız.

Birçok kadın, diyabet, nöbetler, depresyon, anksiyete ve diğer tıbbi durumlar nedeniyle gebelik sırasında reçeteli ilaçlar kullanır. Bazı hamile kadınlar, mide ekşimesi, sabah bulantısı veya baş ağrısı gibi yaygın gebelik şikayetleri için de ilaç kullanmaya ihtiyaç duyarlar. Doktorunuz tıbbi gereksinimlere dikkat ederek uygun bulduğunda kullandığınız ilaç tipini değiştirecek ve gelişmekte olan bebeğiniz için oluşabilecek riskleri azaltmaya yönelik tedbirler alacaktır.

Hamilelikte ilaç kullanımı için en riskli dönem hangisidir?

Döllenmeden sonraki 3 haftalık süre zarfında ilaç kullanımı genellikle ya hep ya hiç yasası ile işler, yani bebek ya düşer ya da gelişimine devam eder. Anne karnındaki bebeğin ilaçlara ve diğer kimyasal maddelere en duyarlı olduğu dönem ise döllenmeden 21 gün sonra başlar. Bebeğin temel organlarının oluştuğu bu dönem yaklaşık 8 hafta, yani 56 gün kadar devam eder. Bebekte doğum kusurlarına neden olmamak adına anne adayları gebeliğin ilk 10 haftasında ilaç kullanımı konusunda çok daha dikkatli olmalıdır.

Hamilelikte sık görülen hastalıklar için hangi ilaçlar kullanılabilir?

Hamilelikte en sık görülen şikayetler enfeksiyon ve ağrıdır. Bu şikayetlere hamilelik boyunca tahammül edilmesi her zaman mümkün olmaz. Ayrıca enfeksiyon erken doğum ağrılarının başlamasına neden olabilir. Enfeksiyon giderek artıyorsa kesinlikle tedavi edilmelidir. Enfeksiyon tedavisinde kullanılan Penisilin ve türevleri B risk grubuna giren ilaçlardır ve hamilelikte güvenle kullanılabilmektedir. Ağrı için ise parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.

Gebelikte alternatif ilaç tedavileri tavsiye edilir mi?

Birçok gebe kadın, doğal ürünlerin mide bulantısı, sırt ağrısı ve gebelikte görülen diğer can sıkıcı semptomları hafifletmek için güvenle kullanılabileceğine inanmaktadır. Ancak bu doğal ürünlerin çoğu, kadınlarda güvenlik ve etkinlik açısından test edilmemiştir. Bu nedenle, herhangi bir alternatif tedaviye başlamadan önce doktorunuza danışmanız oldukça önemlidir. Güvenli ve etkili olduğu kanıtlanana kadar doğal olduğu iddia edilen ürün veya tedavi yöntemlerine temkinli yaklaşmak en doğrusu olacaktır.

Gebe kadınların hamileliğin rahatsız edici etkilerinden kurtulmak için başvurduğu, güvenli ve etkili olduğu kabul edilen bazı alternatif tedavi yöntemleri bulunmaktadır.

• Mide bulantısı için akupunktur, zencefil ve B6 vitamini tavsiye edilir.
• Sırt ağrısı çekmeniz durumunda fizik tedaviye gitmek iyi bir seçenek olacaktır.
• Doğum esnasında çekilecek ağrıyı en aza indirmek adına hamilelik yogası, nefes egzersizi, duygusal destek ve hipnoz gibi son derece rahatlatıcı olabilen alternatif tedavilere başvurulabilir.

Hamilelikte kaçınılması gereken doğal ürünler nelerdir?

Alternatif tıpta sıklıkla kullanılan bazı maddeler hamilelik sırasında bebeğe zarar verebilir. Bu maddeler içerisinde bazı uçucu yağlar ve otlar bulunmaktadır.

Mazı, siyah yılan kökü, mavi yılan kökü, cascara, hayıt, çin melekotu (dong quai), kına kına, pamuk kök kabuğu, pire otu, ginseng, altın mühür, ardıç, kava kava, meyan, çayır safran, yarpuz, sedef otu, solucan otu, adaçayı, sarı kantaron, beyaz şakayık, pelin otu, civanperçemi, sinameki gibi otlar yüksek dozda alındığında doğum kusurlarına neden olabilir.

Eğir otu yağı, misk otu yağı, adaçayı, yarpuz, keklik üzümü, fesleğen, mercanköşk ve kekik yağı gibi uçucu yağlardan hamilelik sırasında uzak durmakta fayda var.

Hamilelikte besin takviyeleri kullanmak güvenli midir?

Reçetesiz olarak temin edilebilen prenatal vitaminler genellikle hamilelik sırasında anne ve bebek için risk oluşturmaz ancak yine de bu vitaminleri almadan önce sağlık uzmanınıza danışmakta fayda var.

Gebelikte İlaç Kullanımı ve Araştırma Tabanlı Risk Değerlendirmesi

Her ne kadar ülkemizde uygulamada hala eksiklikler yaşansa da, Sağlık Bakanlığı her ilaç prospektüsünde, o ilacın gebelikle ilişkili olarak belirlenmiş risk grubunun yazılı olmasını şart koşar. İlaçların gebelikte kullanımındaki olası sakıncalarının değerlendirildiği araştırmalara göre 5 ayrı ilaç kategorisi belirlenmiştir. Bu kategoriler hakkında bilgi sahibi olmanız, hamileliğiniz süresince kullanabileceğiniz, veya asla kullanmamanız gereken ilaçlar konusunda sizi yüzeysel de olsa yönlendirebilir.

Hamileler için ilaç kategorileri nelerdir?

Hamilelikte ilaçların bebek üzerine etkileri ile ilgili bir sınıflama vardır. Bu sınıflama, yapılan çalışmalar ve yayınlar doğrultusunda yapılmaktadır. Hamilelikte belirli ilaçların kullanımının güvenli olup olmadığı konusundaki kararlar bu sınıflamaya göre verilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde, gıda ve ilaç kullanımı konusunda en üst yetkili kurum olan FDA tarafından yapılan sınıflamada ilaçlar A, B, C, D ve X gruplarına ayrılmıştır. A sınıfındaki ilaçlar en emniyetli olanlardır, X grubuna giren ilaçlar ise kesinlikle bebeğe zarar verir ve kullanılmamalıdır. İlaç kategorilerine ve potansiyel risklerine bakacak olursak:

• A Kategorisi

A grubundaki ilaçlar, hamile kadınlar ve hayvanlar üzerinde yapılan kontrollü çalışmalar sonucunda ilk 3 ay ve sonraki aylarda bebeğe zarar vermediği kanıtlanmış olan ilaçlardır.

• B Kategorisi

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda hiçbir risk göstermeyen ancak hamile kadınlarda kontrollü çalışmaları yapılmamış olan ilaçlardır.

• C Kategorisi

Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda fetüs için risk oluşturabilecek etkileri olduğu kanıtlanan ilaçlardır ve henüz insanlar üzerinde etkileri saptanmamıştır. Bu kategorideki ilaçlar kafa karıştırıcı olabilir ve bu tür ilaçlar gebe kadına sadece gerekli görüldüğü durumlarda reçete edilmelidir.

• D Kategorisi

Yapılan çalışmalarda kullanımının fetüs üzerinde ciddi zararları olabileceği kanıtlanmış ilaçlardır ve bu ilaçlar ancak anne sağlığını tehdit eden riskli durumlar söz konusu olduğunda kullanılabilir.

• X Kategorisi

Hayvanlar veya insanlar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda fetüs için ciddi sorunlar yarattığı kanıtlanan ilaçlar X kategorisine girer. Bu tür ilaçların yararları, olası zararlarından daha azdır.  X kategorisindeki ilaçların gebelik sırasında kullanımından kaçınılmalıdır.

Gebelikte ilaç kullanımda olası riskleri azaltmak için neler yapılabilir?

Hamilelik öncesinde ya da sırasında sağlık uzmanınıza danışmadan ilaç almamalısınız. İlaç kullanımının sizin ve bebeğiniz için oluşturabileceği potansiyel sorunları önlemek adına atabileceğiniz bazı adımlar var:

• Her zaman doktorunuza danışın. Bu ilk ve en önemli adımınız olmalıdır.
• Prospektüsü okuyun ve atmayın. Kullanmayı planladığınız ilacın risk grubunu gerekirse doktorunuza danışarak öğrenin. Prospektüste yazan uyarılardan ve gebelik endikasyonlarından haberdar olmanız son derece önemlidir. Ayrıca olası alerjik reaksiyonları ve son kullanma tarihlerini de araştırmalısınız.
• Yan etkilerden haberdar olun: Potansiyel yan etkilerle ilgili olarak sağlık uzmanınıza veya eczacınıza danışın. Bazı ilaçlar, hamilelikte uyku hali, baş ağrısı ve kusma gibi yan etkilere neden olur.
• İlaçlarınızı düzenli kullanın ve aşırı dozdan kaçının.
• İlaçlarınızı başkalarıyla paylaşmayın.
• Kullandığınız ilaçların kayıtlarını tutun. Kullandığınız dozları ve gözlemlediğiniz yan etkileri not alın, bu notları randevunuz esnasında doktorunuzla paylaşın.